Każdemu zatrzymanemu przysługuje bezwzględne prawo do żądania kontaktu z adwokatem.

Nawet krótkotrwałe pozbawienie wolności dla większości osób wiąże się z ogromnym stresem i poczuciem niepewności. W tej szczególnej sytuacji istotnym jest zapewnienie sobie profesjonalnej asysty prawnej.

Zgodnie z art. 245 § 1 kodeksu postępowania karnego zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także bezpośrednią z nim rozmowę. Ustawa nie przewiduje od tej reguły żadnego wyjątku.

Kontakt z adwokatem może w praktyce przybrać różne formy – najczęściej jest to bezpośrednie spotkanie bądź rozmowa telefoniczna, nie sposób jednak wykluczyć użycia takich narzędzi komunikacji jak poczta elektroniczna czy telefaks. Jedynie w „wyjątkowym wypadku uzasadnionym szczególnymi okolicznościami” organ dokonujący zatrzymania może zastrzec swoją obecność przy rozmowie zatrzymanego z adwokatem. Oznacza to, iż co do zasady osoba zatrzymana ma możliwość kontaktu z prawnikiem poza zakresem słuchu osoby trzeciej.

Samo zatrzymanie nie czyni nikogo podejrzanym, w praktyce jednak bardzo często pozbawienie wolności uzasadnione jest koniecznością przedstawienia zarzutów. Z chwilą ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów zatrzymany uzyskuje status podejrzanego, co uprawnia go nie tylko do rozmowy z adwokatem, ale również do ustanowienia adwokata obrońcą w sprawie. Przed przystąpieniem do przesłuchania podejrzany ma prawo żądać, by przy czynności tej obecny był ustanowiony przez niego obrońca. Organ prowadzący postępowanie powinien w takiej sytuacji wstrzymać się z przeprowadzeniem przesłuchania do czasu przybycia obrońcy.

Warto zauważyć, iż w praktyce dla osoby zatrzymanej poszukiwanie obrońcy może być sporym praktycznym problemem. Między innymi z tego względu ustawodawca przewidział możliwość ustanowienia obrońcy przez osobę bliską podejrzanego pozostającą na wolności. Zatrzymany jest bezwzględnie uprawniony do kontaktu z osobą bliską i wiedząc o tym, że czeka go przedstawienie zarzutów, może poprosić tę osobę o ustanowienie dla siebie obrońcy.

Niezwykle ważnym jest, by podejrzany jednoznacznie oświadczył brak zgody na przesłuchanie bez udziału obrońcy. W razie rozpoczęcia czynności pod nieobecność obrońcy podejrzany powinien kategorycznie odmówić składania wyjaśnień. Odmowa składania wyjaśnień jest fundamentalnym prawem podejrzanego i nie może rodzić dla niego jakichkolwiek negatywnych konsekwencji.

Pierwsze przesłuchanie podejrzanego bardzo często determinuje dalszy bieg sprawy karnej, dlatego też obecność obrońcy przy tej czynności powinna być zasadą. Asysta obrońcy zapewnia profesjonalną pomoc prawną, pozwala rozsądnie ocenić swoje położenie prawne i zabezpiecza podejrzanego przed ryzykiem dobrowolnego poddania się karze w sytuacji, gdy materiał dowodowy zgromadzony w sprawie budzi uzasadnione wątpliwości co do sprawstwa i winy.